Tekst: Udruženje KURS i Vladan Jeremić

Na Dan studenata Beogradskog univerziteta 4. aprila 2014. godine, predstavljen je mural pod nazivom“Borba, znanje, jednakost” koji je realizovan na uglu Kapetan Mišine i Gospodar Jevremove ulice. Autori ove zidne slike - murala su Mirjana Radovanović i Miloš Miletić, članovi Udruženja KURS.

U Beogradu se dugo nije pojavilo osmišljeno delo zidnog slikarstva u eksterijeru grada koje nosi politički angažovanu i socijalnu poruku. Stoga je namera umetnika bila da kroz tekst i sliku povežu događaje iz prošlosti XX veka i današnju materijalnu situaciju studenata u Srbiji, ispisujući snažnu poruku: “Borba, znanje, jednakost”. Oslikavanju je prethodila višemesečna kompleksna procedura pribavljanja dozvola za oslikavanje od Zavoda za zaštitu spomenika Republike Srbije i opštine Stari grad, usvajanje adekvatne lokacije i razrada likovnih rešenja.

Udruženje KURS  je tokom 2011/12. godine sprovelo istraživačku aktivnost o istoriji beogradskih murala. Utvrđeno je da u Beogradu ne postoje murali koji bi se osvrnuli na postojeću istoriju radničkog, studentskog i antifašističkog pokreta. Stoga je važno napomenuti da je KURS kroz novi mural imao nameru da istakne “spomeničku” i edukativnu funkciju svoje slike, koja je autorima važnija od čisto estetskog zahvata ulepšavanja grada Beograda.

Kao polazna tačka umetnicima su bile borbe studenta Beogradskog univerziteta za bolji materijalni i društveni položaj, vođene tridesetih godina XX veka. Jedan od ključnih momenata borbe bio je Aprilski protest 1936. godine, kada su studenti uspeli da se izbore za svoje zahteve i kada je tokom protesta 4. aprila ubijen student Žarko Marinović. Stoga se ovaj dan obeležava kao Dan studenata Beogradskog univerziteta. Pomenuti istorijski osvrt nam pomaže u reflektovanju trenutnog lošeg socioekonomskog položaja mladih ljudi i neophodnost njihovog aktivnijeg uključivanja u političko delovanje. Studenti su danas, kao i dvadesetih i tridesetih godina XX veka, suočeni sa teškim materijalnim položajem - visoke cene školarina, taksi, skupi materijali i literatura. Pored toga, perspektiva završetka studija se ne čini ništa boljom - nezaposlenost ili alternativa odlaska u nesigurnost emigracije. Ipak, ovakav položaj ne vodi isključivo u apatiju. Sve je prisutnije artikulisanje politika koje žele da pruže alternativu postojećem kapitalističkom sistemu i neoliberalnim merama štednje.

Pri samoj izradi skice, KURS se koristio arhivskim i istoriografskim materijalima na osnovu kojih je kreirana kolažna kompozicija. Ona je izrađena po uzoru na naslovnu stranu lista „Mladi radnik“ iz 1923. godine. Na muralu dominiraju dve figure koje koračaju napred i nose zastave. U centralnom delu je ispisana pesma Branka Miljkovića “Poeziju će svi pisati” iz ciklusa “Kritika poezije”. Na vrhu se nalaze dve lastavice koje nose lente sa sloganom “Borba, znanje, jednakost”.

Istog dana je u Društvenom centru “Oktobar”, nakon predstavljanja murala, održan razgovor o sadašnjim i budućim studentskim borbama kao i projekcija filma Kontekst kolektiva “O solidarnosti”. Učesnici razgovora su bili Jelena Veljić, Vuk Vuković (CDA, Gerusija) i Miloš Miletić(KURS) a moderator je bio Marko Miletić iz Kontekst kolektiva. Tokom razgovora je bilo reči o ulozi umetnosti u različitim socijalnim pokretima - da li i na koji način umetnost može doprineti u stvaranju alternativnih politika i ponuditi novi vizuelni jezik. Bilo je reči o problemima na koje su studentski pokreti reagovali tokom poslednje decenije, na koje načine su se suprotstavljali komercijalizaciji i privatizaciji visokog školstva. Da li i koliko su prethodne borbe bile uspešne i šta je sa novim vidovima organizacije studenata.

Nakon razgovora je prikazan video rad “O solidarnosti” koji donosi zaboravljenu istoriju studentskih pokreta na Beogradskom i Zagrebačkom univerzitetu tokom dvadesetih i tridesetih godina XX veka, zatim njihovu borbu za bolji materijalni i socijalni položaj, kao i mogućnost saradnje i odnose solidarnosti studenata sa drugim društvenim i političkim pokretima. U video radu prikupljeni arhivski materijal stoji u jukstapoziciji sa savremenim snimcima studentskih plenuma i protesta, umetničkim radovima i dokumentarnim materijalima o radničkim štrajkovima i blokadama kao i različitim socijalnim pokretima za zaštitu zajedničkih dobara. Namera rada je da podstakne nova istraživanja o studentskim borbama, reflektuje nužnost susreta atomizovanih društvenih pokreta, njihovo prepoznavanje i stvaranje šireg fronta borbe za bolje radne i životne uslove.

Autor fotografija: Nenad Nikolić